به گزارش مشرق، روزنامه الاخبار در مقاله ای با عنوان «داعش، مافیایی که بیش از پیش در حال ریشه دواندن است»، نوشت: نگاهی به ریشه های اقتصادی و اجتماعی داعش در سراسر جهان عرب به خوبی نشان می دهد که ریشه کن کردن یکی از وحشی ترین گروه‌های تروریستی تاریخ فراتر از راهکار نظامی بوده و نیازمند مبارزه با عقب ماندگی و بیسوادی و بیکاری و بسیاری از معضلات اجتماعی جهان عرب است.

نقاط اشتراک و اختلاف داعش و القاعده

گرچه داعش از بطن القاعده سربرآورد، اما این دو گروه بر سر مسائل فقهی، فکری و سازمانی با یکدیگر اختلاف داشته و علاوه بر این در مورد راهبردی که باید در پیش بگیرند و نیز دشمن مورد هدف با یکدیگر هم عقیده نیستند.

با این حال موضوع مالی از سایر مسائل مهم تر است از این نظر که بر اساس آن می توان به دلایل رشد عجیب داعش و چگونگی توانایی آن برای ادامه حیات پی برده و متوجه شد که فقط از  طریق توسل به جنگ نمی‌توان آن را ریشه کن کرد.

مسیر مالی متفاوت القاعده و داعش

درست است که منابع مالی هر دو گروه یعنی القاعده  و داعش در بسیاری موارد با یکدیگر تلاقی پیدا کرده و به نقطه مشترک می رسند از جمله اینکه هر دو گروه با آدم ربایی برای آزادی گروگان های خود مبالغی پول درخواست می کنند و یا قاچاق مواد مخدر نیز بخشی از منابع مالی آنان را تشکیل می دهد اما در اصل این دو گروه دو مسیر متفاوت را برای تامین مالی خود انتخاب کرده اند.

به عبارت بهتر پشتوانه مالی القاعده متکی به ثروت شخصی اسامه بن لادن و پولشویی و نیز دریافت کمک های مالی تحت پوشش اعمال خیریه و نیز کمک های سخاوتمندانه عربهای خلیج فارس و یا برخی موسسه ها و افراد بود.

به هر حال آمریکا پس از حوادث 11 سپتامبر برخی منابع مالی القاعده را شناسایی و ریشه آن را خشک کرد و همین اقدام توانایی آن برای استفاده از پولشویی و نیز دریافت کمک های مالی تحت پوشش کمک های خیریه را تحت تاثیر قرار داد.

داستان متفاوت منابع مالی داعش، ثروتمندترین گروه تروریستی جهان

تا اینجا مشخص است که منابع مالی خارجی شریان حیاتی القاعده را تشکیل می داد اما داعش داستان دیگری دارد و منابع مالی آن موضوع جدید و متفاوتی است.

قدرت داعش برگرفته از استقلال مالی آن است، البته استقلال مالی آن به این معنی نیست که این گروه هیچ گونه ارتباطات خارجی و یا جاسوسی و مالی ندارد، اما ساختار اصلی آن به گونه ای است که کمتر از القاعده به خارج وابسته است و به همین دلیل انعطاف آن بییشتر بوده و راحت تر دست به اقدامات جنایت آمیز می زند.

یکی از ویژگی های اصلی القاعده غیرمتمرکز بودن آن است به این معنی که بر اساس گروه‌های مستقل وابسته به خود کار می کند و دیگر این یک واقعیت است که داعش به یک «موجودیت مستقل» تبدیل شده است.

درآمد زایی داعش از منابع طبیعی، انسانی و تاریخی مناطق تحت اشغال

به بیان دیگر اشغال مناطق گسترده ای از عراق و سوریه و ثروت های طبیعی و آثار تاریخی و نیز جمعیت فراوان این مناطق موجب شده است داعش از نظر مالی مستقل عمل کند و با تکیه بر این ثروت ها درآمد روزانه آن چیزی است که القاعده رویای آن را در سر دارد.

علاوه بر این القاعده به طور پنهانی با برخی کشورهای هم مرز عراق و سوریه و حتی برخی گروه‌ها و سازمان هایی که با آنان می جنگند، همکاری دارد و همین وضعیت اکسیژن بیشتری را وارد ریه های این گروه تروریستی می کند تا جایی که به خوبی روشن است که این گروه تروریستی بر خلاف رویکرد رادیکالی در زمینه مذهبی و اجتماعی در بخش مالی منطق اقتصادی مبتنی بر تامین منافع  را در پیش گرفته است.

درآمد 40 میلیون دلاری داعش از موسسات خیریه

به گزارش تسنیم در ادامه این مطلب آمده است همچنین کمک های فراوان انجمن های خیریه و موسسات امداد رسانی و موسسات ایتام از دیگر منابع درآمد این گروه تروریستی به شمار می آید، اما منبع اصلی درآمد آن نیست تا جایی که بر اساس آمار وزارت خزانه داری آمریکا داعش در سال 2013 و 2014 حدود 40 میلیون دلار از طریق همین منابع درآمد داشت.

اما منابع اصلی درآمد داعش شامل تجارت نفت، مواد مخدر، فروش گندم و آثار تاریخی و دریافت مالیات و جزیه و نیز پول هایی است که با آدم ربایی به دست می آورد.

درآمدهای سرشار داعش از فروش نفت

در همین ارتباط «شاخص تروریسم سالانه» موسسه اقتصاد و صلح با انتشار گزارشی اعلام کرد که داعش 10 میدان نفتی در عراق و سوریه را در اختیار دارد و درآمد روزانه حاصل از فروش نفت آن حدود یک میلیون و پانصد هزار دلار است.

به عبارت دیگر داعش حدود 34 تا 40 هزار بشکه نفت را در بازار سیاه به فروش می رساند و این کار را با کمک قاچاق چیان ترک و اردنی انجام می دهد و به این ترتیب سالانه بیش از نیم میلیارد دلار در آمد حاصل از فروش نفت را به جیب می زند.

اما در کنار درآمدهای سرشار حاصل از فروش نفت، داعش بخش برق سوریه را نیز به چنگ آورده است زیرا هشت نیروگاه برق رسانی در این کشور را به اشغال درآورده است و به این ترتیب از این راه نیز درآمد سرشاری را از آن خود می کند.

قاچاق محموله های هروئین افغانستان منبع مالی جدید داعش

«ویکتور ایوانوف» رئیس هیئت روسی مبارزه با تروریسم با اشاره به منابع درآمد داعش از راه فروش مواد مخدر گفت: سود داعش از قاچاق هروئین افغانستان حدود یک میلیارد دلار است تا جایی که این گروه از طریق قاچاق نیمی از محموله های هروئین افغانستان به اروپا که از کشورهای پرتنش مانند عراق و برخی کشورهای آفریقایی عبور می کند، منبع مالی خوبی را از آن خود کرده است و اکنون هروئین به یک منبع مالی جدید این گروه تبدیل شده است.

علاوه بر این داعش درآمد حاصل از فروش حدود 40 درصد از تولید گندم عراق را نصیب خود کرده است زیرا زمین های کشاورزی که داعش در اطراف دجله و فرات  به اشغال در آورده است در طول تاریخ حدود نیمی از محصول سالانه گندم در سوریه و حدود یک سوم تولید عراق را تشکیل می داده است.

در همین ارتباط بنابر اعلام مسئولان کشاورزی سازمان ملل اشغال این زمین های کشاورزی از سوی داعش سالانه 200 میلیون دلار برای آن درآمد دارد حتی اگر این محصولات را در بازار سیاه به فروش برساند.

نگاه تجاری داعش به آثار تاریخی و باستانی عراق و سوریه

برخلاف آنچه در مورد دیدگاه داعش به آثار تاریخی گفته می شود مبنی بر اینکه این گروه آثار مزبور را نوعی شرک دانسته و بر نابودی و تخریب آن تاکید دارد، در واقع داعش به آثار تاریخی نگاهی تجاری مبتنی بر درآمد زایی دارد.

روزنامه تایمز انگلیس در این باره نوشت: گروه تروریستی داعش پس از به دست آوردن گنجینه های تاریخی در عراق و سوریه آن را به کسانی که به دنبال گردآوری مجموعه آثار تاریخی و عتیقه هستند به قیمت میلیون ها دلار می فروشد.

رابطه داعش با علاقه‌مندان به آثار تاریخی و عتیقه

به گزارش تسنیم در ادامه این مطلب آمده است روابط مستقیم داعش با این گروه‌ها تاجایی پیش رفته است که دو طرف برای معاملات خود به واسطه نیاز پیدا کرده اند.

در این میان کمیسیون دارایی پارلمان عراق فاش کرد که داعش آثار تاریخی این کشور را به ارزش یک میلیارد و 20 میلیون دلار به فروش رساند و 23 مزایده در نقاط مختلف جهان آثار تاریخی عراق را به فروش گذاشته اند.

اما شبکه بی.بی.سی به نقل از یک تاجر آثار تاریخی و عتیقه اعلام کرد که چه بسا قیمت یکی از این آثار عتیقه سرقتی به یک میلیون دلار برسد.

تجارت نسخه های خطی و کتاب های قدیمی

تجارت نسخه های خطی و کتاب های قدیمی نیز در چارچوب منابع مالی داعش  جا دارد و یکی از منابع درآمد این گروه تروریستی به شمار می آید.

گرچه داعش ده‌ها هزار نسخه کتاب از کتابخانه های خصوصی و دانشگاهی موصل به دست آورد اما به نظر می رسد برخی از این کتاب ها را که ارزش بازاری نداشت از بین برده و کتاب های ارزشمند و سودآور را حفظ کرد.

تجارت اعضای بدن انسان؛ قلب، کلیه و قرنیه چشم

تجارت اعضای بدن انسان نیز یکی از موارد تامین بودجه داعش است تا جایی که «محمد علی الحکیم» سفیر عراق در سازمان ملل در این باره گفت که ده‌ها جسد در مناطق تحت اشغال داعش کشف و شناسایی شده و معلوم شد اجساد این افراد برای بیرون آوردن برخی اعضا به ویژه قلب، کلیه، کبد و قرنیه چشم تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند آن هم در حالی که قیمت کلیه در بازار سیاه به حدود 200 هزار دلار می رسد.

بیرون کشیدن اعضای بدن کودکان

روزنامه دیلی میل انگلیس سال گذشته گزارشی را منتشر کرد در این باره که داعش سالانه بیش از دو میلیون دلار از راه تجارت اعضای بدن اجساد سربازان خود که کشته شده اند و نیز گروگان های زنده از جمله اطفال از آن خود می کند.

وسوسه های اقتصادی داعش برای جذب نیرو

بیشتر تحقیقات و پژوهش هایی که در مورد منابع مالی داعش و قدرت جذب مبارزان انجام شده است، نشان می دهد که داعش فقط جاذبه دینی ندارد و هرچند مفاهیم مذهبی و تفسیرات افراطی متون دینی یکی از دلایل ملحق شدن بسیاری از افراد به صف داعش است، اما مهم ترین دلیل به شمار نمی آید بلکه این موضوع در وضعیت اجتماعی و اقتصادی جهان عرب ریشه دارد و چه بسا مهم ترین محرک پیوستن به داعش است.

در این خصوص باید بدانیم که در سال 2014 میانگین بیکاری در جهان عرب به 17 درصد رسید که سه درصد بیش از میانگین جهانی بود.

ارائه تسهیلات اجتماعی به خانواده تروریست های داعشی

تعداد افراد بیسواد در جهان عرب در سال 2013 به حدود 97 میلیون و 200 هزار نفر از مجموع 340 میلیون نفر رسید که معادل 27.9 درصد این رقم است و بنابر اعلام سازمان ملل بیش از شش میلیون کودک در همان سال های نخست تحصیل مدرسه را ترک می کنند.

در پرتو این شرایط داعش جایگزین وسوسه انگیزی برای تمام کسانی است که طرد شده و به حاشیه رانده شده اند و در واقع داعش برای کسانی که امیدی به زندگی ندارند روزنه امید است زیرا اهمیتی نمی دهد که یک نفر بیسواد و یا جنایت کار بوده و مشکلات این چنینی داشته باشد، بلکه هر یک از این افراد می توانند در داعش جایگاهی برای خود به دست آورند.

تعداد تروریست های داعش بسیار بیشتر از آمار رسمی است

در حالی که سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا تعداد نیروهای داعش را در سال 2014 حدود 30 هزار نفر اعلام کرد اما برخی آمار نیز تعداد این افراد را بسیار بیشتر و حدود یکصد هزار نفر اعلام کرده اند.

هر نیروی داعش ماهانه حدود 400 تا 500 دلار حقوق می گیرد که این رقم بیشتر از حقوق سایر گروه‌های مسلح سوریه به نیروهای خود است و فرماندهان میدانی نیز هر ماه حدود سه هزار دلار دریافت می کنند و بر اساس محافظه کارانه ترین ارزیابی ها در این خصوص، داعش حدود 15 میلیون دلار در ماه حقوق پرداخت می‌کند.

علاوه بر این داعش به همسران  هر یک از اعضای خود ماهانه 50 دلار و به هر یک از کودکان آنان نیز حدود 25 دلار پرداخت می کند و جالب اینکه حقوق نیروهای فنی و مهندسی ماهانه 1500 دلار است.

اعلام نیاز داعش به فارغ التحصیلان دانشگاهی

این در حالی است که داعش در فواصل زمانی مختلف برای جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی در رشته های مختلف از جمله پزشکی، مهندسی، پرستاری و مدیریت و نیز ارتباطات اعلام نیاز می کند.

با توجه به تمام مطالب گفته شد روشن است که مبارزه نظامی با داعش می تواند موجب تضعیف آن شود اما لزوما آن را ریشه کن نمی کند، زیرا این گروه تروریستی از نظر اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و فکری در سراسر جهان عرب ریشه دوانده است .

به عبارت بهتر هرچند مبارزه با داعش در سوریه و عراق ضروری است، اما مبارزه با عقب ماندگی، بیکاری، مشکلات اقتصادی و اجتماعی در جهان عرب و نیز توسعه برنامه های مذهبی و سخنرانی های دینی برای رهایی از یکی از وحشی ترین و افراطی ترین گروهای تروریستی تاریخ نیز ضروری است.

نتایج تکان دهنده یک گزارش درباره داعش

اما نتایج تحقیقات موسسه «ای. اچ. اس » که دست اندرکار «نظارت بر کشمکش ها و درگیری ها» است، نشان می دهد که درآمد ماهیانه داعش حاصل از مالیات و مصادره اموال و دارایی های مردم 80 میلیون دلار است.

در این میان حمله به زیرساخت های نفتی در مناطق تحت اشغال داعش موجب کاهش درآمدها و در نتیجه مشکلات مالی این گروه شده است.

این موسسه که در لندن فعالیت دارد اعلام کرد که داعش بر خلاف سایر گروه‌های تروریستی از جمله القاعده به کمک های مالی خارجی نیازی ندارد و تا پایان سال جاری میلادی درآمد ماهیانه آن 80 میلیون دلار برآورد شده است.

به گزارش تسنیم، تحقیقات این موسسه حاکی از این است که با توجه به کاهش حقوق اعضای داعش و کاهش قیمت نفت و سایر خدمات می توان متوجه شد که داعش با مشکلات مالی دست به گریبان است زیرا حملات جنگنده های روس به میدان های نفتی و محموله های قاچاق نفت داعش منابع مالی این گروه را تحت تاثیر قرار داده است.

به عبارت بهتر این حملات به میزان زیادی توان داعش در بخش پالایش نفت را کاهش داده است و علاوه بر این موجب تضعیف توان آن برای حمل و نقل محموله های نفتی و در نتیجه کاهش درآمدهای حاصل از آن شده است.